Nowa aranżacja oparła się na prezentacji chronologiczno-problemowej. Dzięki czemu udało się przejrzyście przedstawić zmieniające się tendencje stylistyczne, warunkowane cechami następujących po sobie wielkich prądów umysłowo-artystycznych: klasycyzmu, romantyzmu i realizmu. Rozmaite konwencje obrazowania (alegoryczną, symboliczną, realistyczną, naturalistyczną), różne rodzaje malarstwa (portret, pejzaż, sceny historyczne i rodzajowe) oraz nurty tematyczne – pozwalają prześledzić rozwój polskiego malarstwa i rzeźby. Historia od procesu usamodzielniania się rodzimej sztuki poprzez oddzielanie od twórczości cudzoziemców działających na dworze królewskim, poprzez tworzenie i rozrastanie się własnego środowiska artystycznego i wpływ różnych szkół i tendencji płynących z Zachodu Europy, aż po stopniowe kształtowanie się nurtu sztuki narodowej, który osiągnął pełnię wyrazu w malarstwie Jana Matejki.
Na wystawie zaprezentowano niemal trzecią część kolekcji malarstwa 2. połowy XVIII i XIX wieku należącej do Muzeum Narodowego w Krakowie. Jest to zbiór, którego przeważającą większość stanowią dary przekazane Muzeum w latach 1879-1939. Są wśród nich niezwykle cenne kolekcje dzieł poszczególnych artystów, np. Marcela Bacciarellego, Artura Grottgera, Piotra Michałowskiego czy Stanisława Chlebowskiego, a także zespoły obrazów ukazujących określony kierunek artystyczny, np. realizm, rodzący się impresjonizm czy symbolizm.
Zbiór ten stanowi świadectwo ofiarności społeczeństwa, które w czasach zaborów porwane przykładem Henryka Siemiradzkiego, pospieszyło budować zbiory pierwszego na ziemiach polskich Muzeum Narodowego, by dać wyraz swego istnienia, świadectwo historycznej przeszłości narodu i niewygasłych aspiracji odzyskania państwowości.
